Wśród wielu źródeł służących nam do budowania rodzinnej sagi, możemy z powodzeniem wykorzystać akta uczniowskie, zachowane w archiwach państwowych i szkolnych. Jeśli chcemy wzbogacić nasze opowieści o historie z lat młodzieńczych, warto wskazać jakie interesujące materiały znajdziemy w archiwach. Już na etapie szkolnym każdy spotkał się z wieloma tego typu źródłami. Kroniki przedstawiające najważniejsze wydarzenia z życia szkoły są wielką skarbnicą wiedzy o jej funkcjonowaniu. Zgromadzone tam zdjęcia i opisy, przedstawiają uczniów i nauczycieli angażujących się w szkolne życie. Dzienniki klasowe, w których wpisywano oceny, przedstawiają zmagania uczniów oraz pokazują ich preferencje naukowe. Całość dopełniają świadectwa jako efekt corocznych podsumowań. Wymienione materiały są podstawowym źródłem wiedzy, który pozwoli nam określić do której szkoły uczęszczał nasz przodek i jak wyglądała w czasach, kiedy pobierał w niej nauki.

Nie inaczej było w dawnych czasach. W Archiwum Państwowym w Lublinie zachowane są liczne akta szkolne i warto nimi zainteresować genealogiczną społeczność. Przeglądając te zbiory, można odtworzyć listy uczniów wielu szkół oraz poznać ich funkcjonowanie. Warto w tym miejscu dodać, że wśród uczniów pobierających naukę w np.  Gimnazjum Gubernialnym w Lublinie, byli przyszli poeci, artyści, fabrykanci, powstańcy styczniowi, inżynierowie i wielu innych. Kolejną grupę ciekawych archiwaliów stanowią księgi klasyfikacyjne, dzięki którym poznamy ich karierę edukacyjną, ale także ogólne zdanie nauczycieli o klasie. Liczna korespondencja pomiędzy rodzicami uczniów a dyrekcją czy między dyrekcją a innymi urzędami stanowi istotne uzupełnienie wiedzy o uczniach w dawnych czasach.

Poniżej prezentujemy bazę „Lubelscy uczniowie”, która powstaje z inicjatywy prof. Mariusza Ausza a realizacji jej budowy podjęli się Piotr Glądała i Łukasz Mazurek oraz w mniejszym stopniu Barbara Niedziałek. Początek pracy nad bazą to data wyjątkowa, bowiem w październiku 2023 roku przypadała 230 rocznica powstania Komisji Edukacji Narodowej. Był to pierwszy świecki tego typu organ w Polsce przedrozbiorowej, służący reformowaniu szkolnictwa. Prace nad bazą będą trwać wiele lat i ciężko teraz rokować, kiedy dobiegną końca.

Baza wymienia najważniejsze informacje o uczniu jak imię i nazwisko wraz z zauważonymi odmianami, klasę i rok szkolny. Jeśli była taka możliwość to podawaliśmy dodatkowe informacje jak np. imię ojca i jego zawód, miejsce pochodzenia ucznia oraz inne istotne uwagi jak np. wypisanie się, miejsce zamieszkania na czas pobierania nauki itd. Całość uzupełniamy odnośnikiem do nr zespołu archiwalnego szkoły oraz podajemy sygnaturę księgi, w której znaleźliśmy odpowiednie informacje. Liczymy, że w ten sposób łatwo będą mogli Państwo dotrzeć do informacji o członkach swojej rodziny.

Obecnie skupiliśmy się na indeksacji ksiąg wcześniej wymienionego Gimnazjum oraz Szkoły Rzemieślniczo-Niedzielnej w Opolu Lubelskim, ale plany są ambitne i w przyszłości zajmiemy się innymi szkołami. 

Życzymy owocnych poszukiwań!